ผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมและผลตอบแทนทางสังคมของการใช้พลังงานชีวมวลในระดับชุมชนและระดับครัวเรือน

Abstract

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมและผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุนจากการนำชีวมวลเพื่อผลิตพลังงานใช้ในระดับครัวเรือนและระดับชุมชน โดยทำการศึกษาสถานการณ์การใช้พลังงานชีวมวลในรูปแบบต่างๆ ในระดับชุมชนและระดับครัวเรือน ซึ่งจะนำไปสู่การเสนอแนวทางการใช้พลังงานชีวมวลในระดับชุมชนและครัวเรือนที่ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยที่สุดและมีผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุนดีที่สุด โดยทำการสัมภาษณ์เชิงลึกผู้เชี่ยวชาญและผู้แทนของหน่วยงานที่เกี่ยวข้องด้านพลังงานชีวมวลจำนวน 9 คน และสำรวจการใช้พลังงานชีวมวลด้านพลังงานความร้อนและด้านการผลิตไฟฟ้า 6 พื้นที่ ได้แก่ ครัวเรือนเผาถ่าน ครัวเรือนใช้เตาแก๊สซิไฟเออร์ ชุมชนปั้นเตาปิ้งย่างประสิทธิภาพสูง วิสาหกิจชุมชนเผาถ่าน ชุมชนผลิตไฟฟ้า โครงการผลิตไฟฟ้า

ผลการศึกษาพบว่าเมื่อพิจารณาการนำชีวมวลมาใช้ประโยชน์ในการผลิตพลังงานนั้นจะมี 2 อย่างคือ การนำมาผลิตความร้อน และผลิตไฟฟ้า โดยผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมของการนำมาผลิตไฟฟ้าจะมากกว่าการนำมาผลิตความร้อน และเมื่อเทียบผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมในระดับชุมชนและระดับครัวเรือนนั้น ผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมจากการผลิตพลังงานจากชีวมวลในระดับชุมชนจะมากกว่าระดับครัวเรือน เพราะมีขั้นตอนที่ยุ่งยากกว่าและใช้ชีวมวลในปริมาณที่มากกว่า สำหรับผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุนนั้น การผลิตพลังงานความร้อนทั้งในระดับครัวเรือนและระดับชุมชนมีผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุน 0.45-6.40 และเมื่อเทียบผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุนในระดับครัวเรือนจะมากกว่าระดับชุมชน ทั้งนี้เพราะประโยชน์ที่ได้รับในระดับครัวเรือนจะมากกว่าชุมชนและสามารถประเมินค่าได้ง่ายกว่าชุมชน แต่สำหรับการผลิตไฟฟ้าจากชีวมวลมีผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุน 0.26-1.78 เพราะใช้การลงทุนที่สูง แต่ผลประโยชน์ที่ได้น้อยกว่าการผลิตพลังงานความร้อน

ข้อเสนอแนะการพัฒนาการผลิตพลังงานจากชีวมวลนั้นควรมีการประเมินความเหมาะสมของการนำชีวมวลมาใช้ประโยชน์เทียบกับบริบทของชุมชนในมิติต่างๆ ทั้งด้านกายภาพของชุมชน ด้านเศรษฐกิจของชุมชน ด้านวิถีชีวิตของชุมชน และผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมที่จะเกิดขึ้น ควรมีการสร้างความรู้ความเข้าใจให้กับชุมชนและครัวเรือนและชี้ให้เห็นถึงผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุนที่จะได้ รวมถึงการจัดการผลกระทบสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้น